Бейсаналық

Бейсаналық
Бейсаналық – 1) адамның жүріс-тұрысында өзінен-өзі (автоматически), сананың қатысуынсыз, ойланбай, дағды бойынша іс-қимылдар жасау қасиетінің барлығы (бар болуы); 2) индивидтің өзінің білуінсіз өтетін, іске асатын психикалық (менталдық) қызметінің әртүрлі формаларының жиынтығы.
Бейсаналық мәселесі философия тарихында өзіне көп назар аударған. Антикалық дәуірде (Платон), ортағасырлықта, Жаңа заманда (Кант, Шеллинг,Шопенгауэр т.б.) ол туралы әралуан пікірлер айтылды.
Бейсаналықты жаңа зерттеу деңгейі З.Фрейд және оның шәкірттерінен басталды. Психоанализдің негізін қалаушы австриялық невропатолог және психиатр З.Фрейд бейсаналықты санадан тәуелсіз адам жанының, психикасының құрамдас бөлігі, тұлға құрылымының маңызды элементі – "Ол" ("Оно", "Id") ретінде қарастырады. "Олдың" негізін сексуалды-биологиялық энергия құрастырады.
З.Фрейдтің айтуынша, бейсаналық процестер индивидтің жүріс-тұрысына әсер ете алады, тіпті оның өзі олар туралы ештеңе хабарлай алмаса да. Фрейд бойынша, 1) бейсаналық – бұл "белсенді байқалатын (көрінетін) және сонымен бірге сол адамның санасына жетпейтін" психикалық процестер; 2) бейсаналық – адам психикасының негізгі және ең мазмұнды жүйесі (бейсаналық – санаалдылық – саналы: бессознательное – предсознательное - сознательное); бұл жүйе рахаттану принципімен реттеледі және өзіне танымсыздығымен, сексуалдылығымен, әлеуметсіздігімен және т.с.с. сипатталатын әртүрлі туа біткен және ығыстырылған элементтерді, құштарлықтарды, импульстерді, тілектерді, мотивтерді, ұстанымдарды, ұмтылыстарды, кешендерді және басқаларды кірістіреді.
Психоаналитикалық ілімге сәйкес, бейсаналықтың мазмұны өзіне кірістіреді, қосады: 1) индивидтің санасында ешқашан болмаған мазмұнды және 2) санада болған, бірақ одан бейсаналыққа ығыстырып шығарылған (вытеснено) мазмұнды.
К.Г.Юнг (щвейцарлық психолог және психиатр, аналитикалық психологияның негізін қалаушы) бойынша бейсаналық үш қабаттан (жіктен) тұрады:
1) "тұлғалық бейсаналық" – тұлғаның ашыналық, сырластық жан өмірін құрайтын көбінесе эмоционалды (тез әсерленгіш) боялған елестер мен кешендерді (комплексы) өзіне кірістіретін, қосатын бейсаналықтың үстіңгі (сыртқы) қабаты;
2) "ұжымдық бейсаналық" – бейсаналықтың туа біткен терең қабаты; ол адамдардың өткен ұрпақтарының тәжірибесін өкілдік ететін (репрезентирует) және өзіне тұлғадан тыс әмбебап мазмұн мен жандық өмірдің жалпылама негізі ретінде болатын үлгілерді қосатын индивидуалды (жеке емес, жалпылама табиғаты бар (болатын) психиканың жалпы орталығы мен өзегі (ядро); "ұжымдық бейсаналықтың мазмұны" негізінен архетиптер – психикалық қызмет пен жүріс-тұрыстың мұралық етілетін жалпылама үлгілері, рәміздері және стереотиптері болады;
3) "психоидтық бейсаналық" – органикалық дүниемен ортақ қасиеттері және біршама бейтарап сипаты бар бейсаналықтың ең іргелі деңгейі, сондықтан ол толық түрде психикалық та, физиологиялық та болмағандықтан іс жүзінде санаға толық мәлімсіз.
Кейбіреулер (мыс.эксперименталды психологияның негізін қалаушы, неміс физиологы және психологы В.Вундт) бейсаналық процестерді жоққа шығарып, психологияны саналы күйлерді, жайларды зерттеу ретінде анықтайды.

Философиялық терминдердің сөздігі. - Павлодар: ПМПИ. . 2011.

Игры ⚽ Поможем решить контрольную работу

Полезное


Смотреть что такое "Бейсаналық" в других словарях:

  • Психоанализ — (гр. psyche – жан + analysis – ажырату, бөлшектеу, талдау) – 1) бейсаналық психикалық процестер мен адам қызметінің мотивтерін талдауға негізделген психотерапияның (психоемдеудің) әдісі; 2) бейсаналықтың адам болмысында ерекше рөлін мойындауға… …   Философиялық терминдердің сөздігі

  • Архетип — (гр. аrche – бастау, typos – бейне, образ) алғашқы бейне, идея, бейненің түпнұсқасы, атасы (прообраз). Архетип ұғымы Платон философиясында (ақылмен ғана қабылданатын нәрсе), Августин ілімінде кездеседі, бірақ ол швейцарлық философ, мәдениеттанушы …   Философиялық терминдердің сөздігі

  • Әдет — (әдәт) – қоғамдағы адамдардың жүріс тұрысына, тұрмыс тіршілігіне қойылатын бұлжымас қағидаларға айналған моральдық талаптар, жөн жосық, жол жоралғы. Әдеттің қоғамдағы басты функциясы – адамдар арасындағы қатынастарды ретке келтіру. Әдеттің тағы… …   Философиялық терминдердің сөздігі

  • Либидо — (лат. libido құштарлық, ұмтылыс) австрия психологы З.Фрейд негізін қалаған психоанализ теориясындағы ұғым. Бұл термин бастапқыда сексуалды әуестіктің негізінде жататын ішкі психикалық энергияны, қуатты белгілеу үшін қолданылған, ал кейінгі, соңғы …   Философиялық терминдердің сөздігі

  • Ол — «Ол» (орысша «Оно», лат. «Id») – Зигмунд Фрейдтің психоанализ теориясында кең қолданылатын ұғым. Фрейд бойынша, «Ол» уақыт ағымын мойындамайтын және сүйсінушілік принципіне сәйкес әрекет жасайтын әртүрлі бейсаналық ниеттердің, елестетулердің,… …   Философиялық терминдердің сөздігі

  • Сана — философия, психология, әлеуметтануда адам психикасының маңызды жүйелі компонентін (бөлігін) сипаттайтын іргелі ұғым. Сана адамды жануарлар әлемінен айыратын, бөлетін оның тектік белгісі. Ол адамның қазіргі типінің ұзақ эволюциясы мен қалыптасу… …   Философиялық терминдердің сөздігі


Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»